SCIENCE AND PHILOSOPHY ****** INTERDISCIPLINARY REVIEW

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ****** ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ  



Το άρθρο αυτό έχει δημοσιευθεί στην ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ 


 
 

ΤΑ 4 ΜΕΓΑΛΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Του Μιχαήλ Δ. Ρέλλου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ:
Το θέμα των μεγάλων προβλημάτων των μελλοντικών κοινωνιών είναι τεράστιο και η προσέγγισή του είναι όντως δυσχερέστατη υπόθεση. Το ότι μιλάμε για τα προβλήματα των κοινωνιών του μέλλοντος, σημαίνει ότι η οπτική μας γωνία επικεντρώνεται στην κοινωνική και όχι στην εν στενή εννοία πολιτική πλευρά των προβλημάτων, ή στην εν γένει πλανητική μορφή τους. Όμως, η κοινωνική πλευρά δεν είναι άσχετη προς την πολιτική και την πλανητική πλευρά, καθόσον οι ανθρώπινες κοινωνίες εκ φύσεως έχουν την έκφραση μιας πολιτικής κοινωνίας, η οποία βρίσκεται εν τόπω και εν χώρω. Εν πάση περιπτώσει, ο άνθρωπος καλείται να ζήσει μέσα σε μια κοινωνία, η οποία είναι οργανωμένη σε ένα κρατικό μόρφωμα. Αυτό μπορεί να είναι ένα κράτος δικαίου με κάποια μορφή δημοκρατίας, ένα ολοκληρωτικό μονοκομματικό κράτος, μια στρατιωτική δικτατορία ή όποιο άλλο πολίτευμα. Το τι είδους πολιτική κοινωνία υπάρχει, είναι ένα ζήτημα μεγίστης σημασίας για τους κοινωνούς, για τους πολίτες του τέλους του 20ού αιώνα και της αρχής του 21ου αιώνα. Τα απαραίτητα στοιχεία μιας σύγχρονης πολιτικής κοινωνίας και η νέα τάξη πραγμάτων συγκαταλέγονται στα θέματα που θα συζητήσουμε σήμερα.
Η παθητική αναμονή του μέλλοντος δεν συμφέρει την πολιτική κοινωνία. Μόνο η ενεργητική αντιμετώπιση του μέλλοντος μπορεί να μας βοηθήσει να ξεκαθαρίσουμε πώς θέλουμε τον μελλοντικό κόσμο, ώστε μετά να αγωνισθούμε για την πραγματοποίηση των σχεδίων και προγραμμάτων μας. Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε εξ αρχής ότι είναι άλλο πράγμα το τι μας συμφέρει να γίνει ή τι θέλουμε για οποιοδήποτε λόγο να γίνει, οι πόθοι μας δηλαδή, ευσεβείς και μη, και άλλο πράγμα η αμερόληπτη επιστημονική προσέγγιση των προβλημάτων. Είναι απαραίτητο η ανάλυση παγκόσμιου βεληνεκούς να συνδυάζει τα δικά μας εθνικά συμφέροντα με τα συμφέροντα της ανθρωπότητας ως σύνολο. Οι αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία γίνονται τόσο γρήγορα, ώστε απαιτείται η διαρκής εκπαίδευση όλων των ανθρώπων και η συμμετοχή όλων των πολιτών στην παραγωγική διαδικασία και στην απόλαυση του ελεύθερου χρόνου. Ένα αναρίθμητο πλήθος επιστημόνων εργάζεται νυχθημερόν για την δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος. Ξεκινούν από τα εντελώς προσωπικά τους κίνητρα προς δράση, που μπορούν να έχουν οικουμενική διάσταση, αλλά εν τέλει οι ενέργειές τους κατευθύνονται προς το ευρύτερο συμφέρον της ανθρωπότητας. Ξεχωρίζουν για την σημασία τους η επιστήμη και τεχνολογία των υπολογιστών και των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων, η μοριακή βιολογία και βιοτεχνολογία, η εκμετάλλευση και εξερεύνηση του διαστήματος, η εικονική πραγματικότητα και η νανοτεχνολογία. Οι ειδικοί επιστήμονες, οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι και το κοινό συνειδητοποιούν τα νέα προβλήματα που δημιουργούνται από τις κρίσιμες αλλαγές της οικονομίας, όπως είναι, ανάμεσα σε άλλα, το έγκλημα, η φτώχεια, οι άστεγοι, η πείνα, η πτώση του εκπαιδευτικού συστήματος και η αδυναμία εξευρέσεως πόρων για κοινωνικές παροχές. Τα σύγχρονα κοινωνικά συστήματα αντιμετωπίζουν μια τρομακτική δομική αλλαγή και αβεβαιότητα: την παγκοσμιοποίηση. Επίσης, αντιμετωπίζουν τον προωθούμενο πολυ-πολιτισμό, νέες εσωτερικές διαφοροποιήσεις, μια άνευ προηγουμένου τεχνολογική επανάσταση και αποφάσεις με μεγάλες συνέπειες και διακινδυνεύσεις. Για να καταλάβουμε το μέλλον μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, απαιτείται συστηματική ανάλυση, δημιουργικότητα, ενόραση και έμπνευση. Επιστήμη και Πολιτική οφείλουν να επανασχεδιάσουν τις κοινωνικές και οικονομικές δομές σε όλον τον κόσμο. Δεν υπάρχει μέλλον για όποια εθνική οικονομία δεν παράγει περισσότερα προϊόντα, καλύτερης ποιότητας, φθηνότερα, με χρήση λιγότερων πρώτων υλών. Αποτελεί αξίωμα ότι η επιβίωση της ανθρωπότητας κατά τον 21ο αιώνα απαιτεί προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και την διεθνή συνεργασία. Μόνο η ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσεως μπορεί να βοηθήσει την ανθρωπότητα να αντιμετωπίσει τα φοβερά της προβλήματα, τα οποία μόνο εσχάτως έχουμε αρχίσει να τα συνειδητοποιούμε.

«ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ»:
Συμπληρώθηκαν ήδη φέτος 10 χρόνια από την δημοσίευση του βιβλίου μας «ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ-Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΟΛΙΣΜΟΥ», ενός βιβλίου που γράφτηκε εξ ολοκλήρου μέσα στο 1985. Εκεί, ανάμεσα σε πολλά άλλα, γινόταν αναφορά στα 4 μεγάλα πλανητικά προβλήματα: Περιβάλλον, Ενέργεια, Τρίτος κόσμος, Διάστημα. Όλα είναι σύνθετα προβλήματα υπό αλληλεπίδραση, και κατά τόπους λαμβάνουν διαφορετική σημασία και έκταση αλλά και προέκταση προς το μέλλον.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ:
Σήμερα το περιβαλλοντικό πρόβλημα είναι τόσο οξύ και εκτεταμένο, ώστε η πολιτικο-επιστημονική και φιλοσοφική του προσέγγιση να μην μπορεί να καλύψει όλες τις πλευρές του. Πάντως, σ’ αυτήν την κατηγορία προβλημάτων πρέπει να συμπεριληφθούν: Η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος εξ αιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και ο συνεπακόλουθος κίνδυνος θραύσεως των οικοσυστημάτων. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου με την παγκόσμια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, την ερημοποίηση και τον κίνδυνο τήξεως των πάγων, φαινόμενα που είτε δημιουργούνται είτε ενισχύονται είτε επιτείνονται τα μέγιστα από την καύση υδρογονανθράκων. Η καταστροφή των δασών από πυρκαγιές, παράνομη υλοτομία και την όξινη βροχή, αποτέλεσμα βιομηχανικών δραστηριοτήτων, με την συνεπαγόμενη απόπλυση των εδαφών και την απώλεια του πολύτιμου χώματος, καθώς και την εμφάνιση καταστροφικών πλημμύρων. Η ρύπανση των θαλασσών, λιμνών και ποταμών από βιομηχανικές δραστηριότητες και απόβλητα κάθε είδους, που είναι η καθ’ υπερβολήν έκφραση της ρυπαντικής μορφής της ζωής αυτού του πλανήτη, όπως έχει παρατηρήσει ο εκλεκτός συνεργάτης μου Ανδρέας Εμμανουήλ. Η υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα πολλών περιοχών, το θέμα της διαχειρίσεως των λυμάτων, η εν γένει μείωση των υδάτινων πόσιμων αποθεμάτων, όλα αυτά αποτελούν τμήμα του περιβαλλοντικού προβλήματος που αφορά ολόκληρο τον πλανήτη ή πολλά γειτονικά κράτη κάθε φορά.
Πρόκειται για προβλήματα που αφορούν όλες τις χώρες της Γης, αφορούν όλους τους λαούς, αφορούν και την πατρίδα μας, και τα περισσότερα απ’ αυτά τα προβλήματα δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν χωρίς προσπάθειες παγκοσμίου βεληνεκούς και χωρίς την διεθνή συνεργασία και την μεταφορά τεχνογνωσίας και πόρων από τις πλουσιότερες στις φτωχότερες χώρες.
Επί πολλά εκατομμύρια χρόνια η ζωή ρυθμίζει το περιβάλλον του πλανήτη και την ισορροπία μεταξύ φυτών και ζώων. Προσφάτως μια μορφή ζωής (ο άνθρωπος) διαταράσσει την ισορροπία. Το Διοξείδιο του άνθρακος, η συγκέντρωση του οποίου στην ατμόσφαιρα δεν είχε ποτέ τα τελευταία 110.000 χρόνια ξεπεράσει το 0,03%, έχει φτάσει σήμερα στο 0,037. Όλη η αύξηση συνέβη μετά την βιομηχανική επανάσταση. Το μεθάνιο, άλλο αέριο του θερμοκηπίου, από 700 χιλιοστά έχει φτάσει τα 1.700 χιλιοστά, ως αποτέλεσμα του σύγχρονου πολιτισμού, ο οποίος έχει πολλαπλασιάσει την φυτική παραγωγή για να θρέψει τον αυξανόμενο ανθρώπινου πληθυσμό του πλανήτη. Υπάρχει και ένα μόριο που λέγεται Ν20, οξείδιο του αζώτου, άλλο ένα αέριο του θερμοκηπίου, το οποίο καταστρέφει το προστατευτικό όζον της στρατόσφαιρας. Η έκλυσή του σχετίζεται με τα λιπάσματα. Αυτά βοηθούν στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής.
Όμως, τα φυτά κατά την αποσύνθεσή τους απελευθερώνουν αυτό το αέριο στην ατμόσφαιρα. Δεν χρειάζεται πλέον να μιλήσει κανείς για τους χλωριοφθοριάνθρακες, τα αέρια εκείνα που χρησιμοποιούνται ακόμη στα προωθητικά σπρέι και στα ψυγεία παλαιάς τεχνολογίας. Η απελευθέρωσή τους συμβάλλει τα μέγιστα στην καταστροφή του προστατευτικού στρώματος του όζοντος, που προφυλάσσει τις ζωικές μορφής της Γης από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία. Ευτυχώς, έχει περιορισθεί η χρήση τους και βαίνουν προς αφανισμό από τις ανθρώπινες παραγωγικές δραστηριότητες, αλλά αυτό θα ολοκληρωθεί μετά από πολλά χρόνια, όταν θα έχει πεταχτεί και το τελευταίο ψυγείο που βρίσκεται σε χρήση σήμερα. Εν τω μεταξύ η χημική δραστηριότητα που οδηγεί στην καταστροφή του όζοντος διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα. Συμπέρασμα είναι ότι θα πρέπει να προστατευόμαστε πλέον όλο και περισσότερο από την ηλιακή ακτινοβολία. Ο πλανήτης δεν είναι σε θέση να ρυθμίσει άμεσα την ατμοσφαιρική διατάραξη των ρυπαντών της αυξημένης ανθρώπινης δραστηριότητας, διότι χρειάζεται πάρα πολύ χρόνο για να το πετύχει. Για παράδειγμα, για το διοξείδιο του άνθρακος η Γαία χρειάζεται 200 χρόνια για να ισορροπήσει την κατάσταση. Ήδη το 1994 και το 1955 υπήρξαν τα θερμότερα έτη της Ιστορίας. Εάν πρόκειται για διακύμανση ή για αρχή της αλλαγής του κλίματος εξ αιτίας των αερίων του θερμοκηπίου, δεν είναι μαθηματικώς βέβαιο. Όμως, όλοι οι ειδικοί πιστεύουν ότι το φαινόμενο έχει ήδη αρχίσει.

ΤΡΙΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ:
Οι ανεπτυγμένες χώρες θα εξασφαλίσουν καθαρά πόσιμα ύδατα. Όμως, όλα τα άλλα ύδατα στις υπόλοιπες χώρες θα είναι μολυσμένα και τα οικοσυστήματά τους θα έχουν υποστεί ανεπανόρθωτη θραύση. Πολλά κράτη δεν θα έχουν ούτε την απαιτούμενη ενέργεια για να λιώσουν τα παγόβουνα και να αξιοποιήσουν το νερό τους ή να καθαρίσουν το δικό τους λίγο και μολυσμένο νερό. Τα μεγάλα τροπικά δάση, αυτά που προσφέρουν μεγάλο τμήμα του οξυγόνου, θα χαθούν από την υπερβολική κοπή των δένδρων, εξ αιτίας του υπερπληθυσμού. Η έλλειψη ενέργειας θα οδηγήσει στην καταστροφή λόγω μη συντηρήσεως δρόμους, γέφυρες και κτήρια. Δεν νομίζω να υπάρχει κανείς που να μην συνειδητοποιεί την έκταση του περιβαλλοντικού προβλήματος του πλανήτη μας, ακόμη και μόνο με όσα λίγα εκθέσαμε σήμερα. Αλλά o λεγόμενος τρίτος κόσμος έχει τα δικά του ιδιαίτερα τρομακτικά και εν πολλοίς άλυτα προβλήματα. Το περιβαλλοντικό πρόβλημα, η λειψυδρία και η ενεργειακή ένδεια τίθενται με πολύ οξύτερη μορφή απ’ ό,τι στον πλούσιο βορρά ή στην γειτονική του Ανατολή, που με ταχύ ρυθμό εντάσσεται ή προσπαθεί να ενταχθεί στην ανεπτυγμένη και πλούσια δύση. Όμως, η υπεργεννητικότητα και ο μη έλεγχος των γεννήσεων, νομίζω ότι είναι μακροπροθέσμως το πρώτο κινούν πρόβλημα των χωρών του τρίτου κόσμου.
Ο πληθυσμός της Γης ήταν περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι την εποχή του τρωικού πολέμου, κατά την εποχή του Χριστού, κατά την ίδρυση της Κωνσταντινουπόλεως και κατά τον Μεσαίωνα. Ο λόγος της σταθερότητας του πληθυσμού πρέπει να αναζητηθεί στην αγροτική οικονομία που βασιζόταν στην μυϊκή δύναμη. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις ήταν περιορισμένες και μπορούσαν να θρέψουν μόνο ένα συγκεκριμένο αριθμό ανθρώπων. Επίσης, χωρίς την σύγχρονη Ιατρική ο μέσος όρος ζωής ήταν πολύ χαμηλός. Το αποτέλεσμα ήταν η ισορροπία μεταξύ γεννήσεων και θανάτων να σταθεροποιηθεί στον αριθμό των 300 εκατομμυρίων ανθρώπων. Όμως, η ανάπτυξη του τεχνολογικού πολιτισμού τους τελευταίους αιώνες με την διάδοση της γνώσεως χάρη στην τυπογραφία, η πρόοδος στην Φυσική και τις επιστημονικές μεθόδους, η βιομηχανική επανάσταση που επακολούθησε, οδήγησαν σε μια κοινωνική εξέλιξη που επέτρεψε την ταχεία αύξηση του πληθυσμού, αρχικώς στις βιομηχανικές χώρες. Στον β’ παγκόσμιο πόλεμο ο πληθυσμός της Γης ανερχόταν ήδη σε 2,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Από τότε ο πληθυσμός υπερδιπλασιάσθηκε! Το μισό πρόβλημα του υπερπληθυσμού εμφανίσθηκε στην διάρκεια της ζωής μας και της ζωής των γονέων μας!
Καθοριστικός υπήρξε ο παράγων της σύγχρονης Ιατρικής. Οι στρατιές των συμμάχων που πολέμησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε διάφορες περιοχές της υφηλίου, στην Ασία και την Αφρική, όταν αποσύρθηκαν, άφησαν πίσω τους την νέα ιατρική τεχνολογία που χρησιμοποιούσαν. Η εμφάνιση της Ιατρικής σ’ αυτές τις χώρες της Ασίας και της Αφρικής είναι ο υπεύθυνος παράγων για την μετέπειτα πληθυσμιακή έκρηξη.
Είμαστε 5,6 δισεκατομμύρια, ίσως 6 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Όμως τα 2 δισεκατομμύρια δεν έχουν πρόσβαση στον ηλεκτρισμό. 3 ή 4 δισεκατομμύρια ζουν κάτω από κάθε νοητό επίπεδο φτώχειας για τους κατοίκους της Δυτικής Ευρώπης. Αν και όλοι συμφωνούν ότι η πληθυσμιακή αύξηση πρέπει να σταματήσει, εν τούτοις δεν μπορεί να σταματήσει πριν τα 10 δισεκατομμύρια. Μπορούμε να αντέξουμε κάτι τέτοιο;
Πώς μπορεί να συνεχισθεί ο πολιτισμός πάνω στον πλανήτη χωρίς την πλήρη εξαθλίωση πολλών δισεκατομμυρίων ανθρώπων; Είναι βέβαιο πως δεν γίνεται τίποτα με τις υπάρχουσες τεχνολογίες.
Ακολουθούν τα προβλήματα της δασικής αποψιλώσεως και λειψυδρίας και το πρόβλημα των στρατιωτικών περιφερειακών και τοπικών συγκρούσεων και διενέξεων, προβλήματα που οδηγούν στην καταστροφή της αγροτικής παραγωγής, στην πείνα, στην εξαθλίωση. Εδώ είναι η μεγάλη ευθύνη ορισμένων μεγάλων δυνάμεων, οι οποίες χάριν του κέρδους από το εμπόριο όπλων και της πολιτικής επιρροής τους, επεμβαίνουν στον τρίτο κόσμο κατά ανεπίτρεπτο τρόπο...

ΕΝΕΡΓΕΙΑ:
Ο παράγων που ρυθμίζει τον δυναμισμό μιας οικονομίας είναι η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών. Ήδη από την δεκαετία του 1970 με τις 2 μείζονες πετρελαϊκές κρίσεις γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά την σημασία της ενεργειακής επάρκειας.
Όμως, οι αναπτυξιακές ανάγκες και πιέσεις αυξάνονται κάθε χρόνο, διότι αναπτύσσονται ταχέως πολυπληθείς χώρες, όπως είναι η Κίνα και άλλες χώρες της Ασίας. Σήμερα ανάπτυξη δεν νοείται χωρίς αύξηση στην κατανάλωση ενέργειας. Εάν όμως η Κίνα φτάσει στο επίπεδο αναπτύξεως της Ταϊβάν, τότε θα έχει ανάγκη όλη την παραγωγή της Σαουδικής Αραβίας για να καλύψει τις πετρελαϊκές της ανάγκες! Με άλλα λόγια, η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, η οποία στηρίζεται στις περισσότερες χώρες στο πετρέλαιο, και σε ορισμένες και στην πυρηνική ενέργεια, απαιτεί ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση στην κατανάλωση, τουλάχιστον με την τρέχουσα μη οικολογική πρακτική. Νέα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου ανευρίσκονται και τίθενται υπό εκμετάλλευση. Όμως, τα κοιτάσματα δεν είναι ανεξάντλητα. Θα διαρκέσουν για ορισμένες δεκαετίες, ακόμα και αν δεν δώσουμε σημασία στο φαινόμενο του θερμοκηπίου που δημιουργείται κυρίως από τις υπερβολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακος.
Καινούργιοι σταθμοί παραγωγής πυρηνικής ενέργειας σχάσεως δημιουργούνται σε διάφορες χώρες. Πιο κοντά μας αυτό συμβαίνει στην Ρουμανία με πέντε τέτοιους σταθμούς και στην Τουρκία με τουλάχιστον δύο. Το βασικό πρόβλημα αυτών των σταθμών, πέραν των κινδύνων σε περίπτωση καταστροφικού ατυχήματος, είναι η φύλαξη των πυρηνικών αποβλήτων, πρόβλημα μέγα και δυσεπίλυτο. Απαιτούνται νέες ενεργειακές πηγές και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών αξιοποιήσεως των ήπιων μορφών ενέργειας, οι οποίες για διαφόρους λόγους δεν αξιοποιούνται σε ικανοποιητικό βαθμό σήμερα.

ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ;
Πάντως, λάβετε υπ’ όψιν ότι 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες και, καθώς οι εικόνες του πλούτου των ανεπτυγμένων χωρών διακινούνται ακαταπαύστως σε όλον τον κόσμο, αυτοί δεν πρόκειται να ησυχάσουν ζώντας μέσα στην αθλιότητά τους. Θα κάψουν πετρέλαιο και άνθρακα για να αναπτυχθούν. Μόνο στην Κίνα σε 10 χρόνια αναμένεται ότι η έκλυση διοξειδίου του άνθρακα θα είναι μεγαλύτερη από την σημερινή σε όλον τον πλανήτη! Το 95% της ενέργειας που καταναλώνεται σήμερα, προέρχεται από την καύση ουσιών που απελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακος. Διεξάγουμε ένα γιγαντιαίο πείραμα με τον πλανήτη μας, ο οποίος είναι ένα μη γραμμικό και απρόβλεπτο σύστημα.
Για να αποφύγουμε την καύση πετρελαίου και άνθρακος υπάρχουν δύο λύσεις: Η μία είναι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες σχάσεως, δεδομένου ότι οι αντιδραστήρες συντήξεως θα είναι διαθέσιμοι προς χρήση μετά από 50 έως 100 χρόνια, συμφώνως προς το αισιόδοξο σενάριο του Εργαστηρίου Φυσικής Πλάσματος του Πρίνστον. Αλλά επειδή η τεχνολογία συντήξεως δεν θα είναι διαθέσιμη πριν περάσουν αρκετές δεκαετίες, μπορούμε να ισχυρισθούμε με βεβαιότητα ότι η σύντηξη δεν μπορεί να μας λύσει τα ενεργειακά μας προβλήματα των επόμενων 50 ετών. Ας θεωρήσουμε χάριν υποθέσεως εργασίας ότι σήμερα στην Ευρώπη, την Β. Αμερική και την Ιαπωνία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ασφαλείς αντιδραστήρες σχάσεως του ουρανίου και να φυλάξουμε με ασφάλεια τα απόβλητα για 20.000 χρόνια. Αλλά τι θα γίνει με τον υπόλοιπο κόσμο; Υπάρχει αρκετό ουράνιο για τις υπόλοιπες χώρες; Μάλλον όχι. Τότε η λύση θα πρέπει να προέλθει από «αντιδραστήρες αναπαραγωγής». Αυτός είναι ο μεγαλύτερος περιβαλλοντικός και πολιτικός εφιάλτης που θα μπορούσε να υπάρξει, όπου οι πυρηνικές δυνάμεις θα ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια και δεν θα υπήρχε πουθενά ασφαλής χώρος προς φύλαξη των ραδιενεργών αποβλήτων!
Η άλλη λύση, η φιλική προς το περιβάλλον, είναι η ηλιακή ενέργεια. Κάθε χρόνο δεχόμαστε 10.000 φορές περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία απ’ όση ενέργεια θα χρειαζόμαστε το έτος 2.050. Δυστυχώς δεν έχουμε την τεχνολογία που θα την χρησιμοποιήσει μέσα σε μια προοπτική 10 ετών. Ενδεχομένως, η τεχνολογική λύση θα προέλθει από την επιστήμη της νανοτεχνολογίας, καθώς αναφερόμαστε σε τάξεις μεγέθους και συσκευές και μηχανισμούς επιπέδου 100 έως 1000 νανομέτρων. Θα μιλήσουμε σε λίγο γι’ αυτήν την νέα επιστήμη.
Αλλά και να δημιουργηθεί η κατάλληλη τεχνολογία, τι θα γίνει με τα αναρίθμητα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας από πετρέλαιο, άνθρακα και πυρηνική ενέργεια; Η καλύτερη προοπτική θα ήταν να ανακαλυφθεί η κατάλληλη τεχνολογία μέσα σε 10 χρόνια και να εφαρμοσθεί σε 20 χρόνια. Μέχρι τότε θα πρέπει να περιορισθεί η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού σε έναν αριθμό όσο γίνεται πιο κάτω από τα 10 δισεκατομμύρια. Οι γυναίκες του τρίτου κόσμου πρέπει να διεκδικήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους και να μεριμνήσουν για τον περιορισμό των γεννήσεων. Οι επιστήμονες και οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων κρατών πρέπει να ριχθούν στην μάχη της νανοτεχνολογίας και όλων των άλλων συναφών τεχνολογιών και επιστημών και στην διάδοσή τους. Χρειαζόμαστε νέα τεχνολογία και είμαστε εξαρτημένοι από την ανακάλυψή της. Την χρειαζόμαστε επειγόντως. Κι αυτή πρέπει να είναι οικολογική, καθαρή και φιλική προς το περιβάλλον.

ΔΙΑΣΤΗΜΑ:
Πολλά από τα υπάρχοντα και μελλοντικά προβλήματα του πλανήτη μπορούν εν μέρει να αντιμετωπισθούν από το διάστημα. Οι ερευνητικοί δορυφόροι είναι σε θέση να παρατηρήσουν την επιφάνεια, την θάλασσα και το υπέδαφος της Γης και να ανακαλύψουν κοιτάσματα ενέργειας και πρώτων υλών. Εξ άλλου το μέλλον των τηλεπικοινωνιών και της διακινήσεως των πληροφοριών βρίσκεται ήδη από τώρα εκεί, στους τεχνητούς δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά. Η υπόθεση του διαστήματος πρέπει να αφορά όλα τα κράτη της Γης και όλα τα κράτη της Γης πρέπει να έχουν πρόσβαση σε δορυφορικές πληροφορίες, που τους είναι απαραίτητες. Αν μια χώρα του τρίτου κόσμου δεν είναι σε θέση να πληρώσει το κόστος δικού της δορυφόρου, ή ενοικιάσεως ξένου δορυφόρου, τότε αυτό πρέπει να χρεωθεί στην διεθνή κοινότητα και στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. ¶λλωστε η τεχνολογία των μικροδορυφόρων, δηλαδή των δορυφόρων μικρού μεγέθους, είναι σε θέση μελλοντικώς να καλύψει την ζήτηση από φτωχές χώρες και να ικανοποιήσει της ανάγκες τους για σύγχρονες τηλεπικοινωνίες, που είναι αναπτυξιακός παράγοντας για κάθε χώρα σήμερα. Το θέμα της εκμεταλλεύσεως του κοσμικού διαστήματος έχει και μια άλλη πολύ μακροπρόθεσμη πλευρά: Την έξοδο των ανθρώπων προς άλλα αστρικά σώματα μακριά από την Γη μας. Αλλά αυτό δεν συγκαταλέγεται στα σημερινά μας θέματα.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ:
Η συζήτηση έχει ως ειδικότερο θέμα της τα προβλήματα των κοινωνιών του μέλλοντος, τα οποία, βεβαίως, όπως προείπαμε, δεν είναι άσχετα προς τα πλανητικά προβλήματα. Πρόκειται για σύμφυτα προβλήματα, τα οποία, στην πολυπλοκότητά τους, δεν είναι απολύτως δυνατόν να αντιμετωπισθούν κατά διακριτό τρόπο.
Είναι ανάγκη να θέσουμε τα μεγάλα προβλήματα των μελλοντικών κοινωνιών, χρησιμοποιώντας όχι μόνο οικονομικές προβλέψεις, που είναι επισφαλείς και απρόσφορες σε μακροπρόθεσμη βάση, για το σύνολο του πλανήτη, αλλά μεθόδους φιλοσοφικής και πολιτικοεπιστημονικής προσεγγίσεως. Ως προσφορότερη και πλέον σύγχρονη μέθοδο αυτής της μορφής θα χρησιμοποιήσουμε την υπερολιστική προσέγγιση.
Θα πω μόνο δύο θεωρητικά λόγια γι’ αυτήν την μέθοδο. Κατά την υπερολιστική μέθοδο θεωρούμε το σύνολο του υπό προσέγγιση συστήματος, όσο πολύπλοκο κι αν είναι αυτό, στην βάση του υπερολιστικού παραδείγματος. Ήτοι, παρατηρούμε τις οντολογικές κατευθύνσεις της πραγματικότητας, αυτές τις ροές γεγονότων και φαινομένων της κάθε φορά εξεταζόμενης πραγματικότητας, και διαβλέπουμε ποιες είναι αυτές. Νοούμε τις κατευθύνσεις ως πραγματικές ροές μέσα στην μονάδα του χρόνου και τις αντιμετωπίζουμε μέσα στην αλληλεπίδρασή τους. Εν συνεχεία θεωρούμε την δυνατότητα των κατευθύνσεων αυτών να διαδραματίσουν έναν αυτόνομο ρόλο εκ παραλλήλου με την δυνατότητά τους να ενσωματωθούν και να ολοκληρωθούν μέσα στο υπερόλον τους, στο υπερσύστημα αν θέλετε, στο οποίο ανήκουν.
Παραβλέποντας για τις ανάγκες της αναλύσεως τον ρόλο του τυχαίου παράγοντα, ο οποίος θα ήταν δυνατόν υπό προϋποθέσεις να αλλάξει τα δεδομένα, παρατηρούμε ότι οι βασικές τρέχουσες συνισταμένες των σύγχρονων πολιτικών κοινωνιών, οι οποίες διακλαδώνονται στο μέλλον, ή καλύτερα, οι σύγχρονες υπερολιστικές κατευθύνσεις της πραγματικότητας με προέκταση στο μέλλον, είναι οι ακόλουθες, υπό το πρίσμα του μέσου μορφωμένου πολίτη, ο οποίος ανήκει σε μια λιγότερο ή περισσότερο ευρεία μεσαία κοινωνική τάξη, αυτήν που θα δούμε ότι κινδυνεύει με εξαφάνιση τις επόμενες δεκαετίες:

ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ:
Πρώτον, η ασφάλεια των κοινωνών από κινδύνους στρατιωτικής μορφής. Η εξασφάλιση αυτή συνδυάζεται με το πρόβλημα της εκτάσεως της εφαρμογής και της επεκτάσεως ή μη της εφαρμογής του διεθνούς δικαίου στις διακρατικές διαφορές και η ενοποίησή του ή μη με το θέμα της προασπίσεως των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το οποίο συσχετίζεται με την σειρά του με το πρόβλημα της προστασίας των δικαιωμάτων των μειονοτήτων αλλά και των δικαιωμάτων των πλειονοτήτων.
Όπως είχε πρώτος πει ο πρώην Πρόεδρος των Η.Π.Α. Τζώρτζ Μπους, μια νέα τάξη πραγμάτων δημιουργείται μέσα από την κατάρρευση του παλαιού διπολικού συστήματος και των κομμουνιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης. Όμως αυτή η νέα τάξη πραγμάτων δεν έχει ακόμη λάβει συγκεκριμένη σάρκα και οστά. Οι περιφερειακές δυνάμεις προσπαθούν να αναδιατάξουν τις δυνάμεις τους και να αυξήσουν την επιρροή τους (παράδειγμα η Τουρκία). Οι χώρες της τέως Σοβιετικής Ενώσεως προσπαθούν να συνέλθουν από μια χαώδη αποδιοργανωτική κατάσταση (παράδειγμα η Ρωσία). Οι μεγάλες δυτικές δυνάμεις επεμβαίνουν σε θερμές περιοχές και εξασφαλίζουν τα στρατηγικά τους συμφέροντα (περιοχή τέως Γιουγκοσλαβίας, Σομαλία, Ρουάντα). Η διεθνής οικονομία παγκοσμιοποιείται και διαμορφώνει μια Παγκόσμια αγορά με την συμφωνία ΓΚΑΤΤ. Οι Ευρωπαϊκές χώρες ενοποιούνται όλο και περισσότερο, αποσκοπώντας στην νομισματική ένωση με την έλευση του νέου αιώνα. Οι διακρατικές ισορροπίες δεν έχουν σταθεροποιηθεί (παράδειγμα το Αιγαίο). Πολλές δυνάμεις χρησιμοποιούν το θέμα της προστασίας των μειονοτήτων για να εξασθενήσουν τα εθνικά κράτη και να διευκολύνουν την παγκοσμιοποίηση της αγοράς. Παραγνωρίζεται έτσι το δικαίωμα της πλειοψηφίας προς έλεγχο και υπεράσπιση της ακεραιότητας του εθνικού κράτους. Ο μουσουλμανικός φοντεμενταλισμός οργιάζει σε ορισμένες χώρες (π.χ. Αλγερία, Ιράν). Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι συχνά διαπραγματεύσιμο στοιχείο της διεθνούς πολιτικής (π.χ. Τουρκία) Μπροστά σ’ αυτήν την κατάσταση δεν είναι δυνατόν να γίνουν ασφαλείς προβλέψεις για την πολιτική πορεία της ανθρωπότητας εν συνόλω. Όμως, ορισμένοι τομείς είναι δυνατόν να εξετασθούν επιστημονικώς, ώστε να καταφέρουμε να προσεγγίσουμε λύσεις και προτάσεις για την επιθυμητή εξέλιξη των εθνικών και υπερεθνικών θεσμών.
Κάτω απ’ αυτό το πρίσμα θεωρούμενο το διεθνές δίκαιο αποκτά αυξημένο κύρος με την παγκόσμια αποδοχή του δικαίου της θάλασσας, με την αναγνώριση της δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου για τις διακρατικές διαφορές και με την αυξανόμενη ανάγκη για διεθνή συνεργασία σε θέματα καταπολεμήσεως του εμπορίου ναρκωτικών, της διεθνούς τρομοκρατίας και της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Το αυξημένο κύρος του διεθνούς δικαίου πρέπει να υποστηριχθεί από την αμερόληπτη ανάμιξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στις περιφερειακές διαφορές και στις περιοχές όπου υπάρχει ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας. Εν πάση περιπτώσει, για την επίδραση του διεθνούς δικαίου στις ανθρώπινες κοινωνίες, ο κρισιμότερος παράγων είναι η σχετική θετικοποίησή του, η οποία υποβοηθείται με τον σεβασμό στον θεσμό του Διεθνούς Δικαστηρίου και την προσφυγή σ’ αυτό σε πολλές περιπτώσεις.

ΚΡΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ:
Η διατήρηση και διασφάλιση ή μη, κρατών δικαίου προς τον σκοπό της εξυπηρετήσεως του κοινού συμφέροντος των πολιτικών κοινωνιών, τίθεται ως βασικός παράγων ευημερίας και προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών κάθε κράτους. Οι σύγχρονες κοινωνίες κατευθύνονται προς την διασφάλιση του κράτους δικαίου χάρη στους αγώνες των πολιτών, αλλά και προς την υποβάθμισή του, καθώς αυτό εξ αντικειμένου δέχεται ισχυρά πλήγματα από τα μεγάλα οργανωμένα συμφέροντα, τα συντεχνιακά συμφέροντα και την υποβάθμιση της ανθρωπιστικής παιδείας σε παγκόσμια κλίμακα. Κράτος δικαίου δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν υπάρχει μια μεγάλη κατηγορία πολιτών, η οποία να έχει εκπαιδευθεί και να έχει ανατραφεί με βάση τις ανθρωπιστικές και τις κλασικές σπουδές. Κράτος δικαίου είναι εκείνο το κράτος το οποίο ενδιαφέρεται να δημιουργεί και να λειτουργεί θεσμούς δικαιοσύνης, διοικήσεως και ασφαλείας, οι οποίοι να έχουν τεθεί βάσει του κοινού συμφέροντος όλων των πολιτών.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ:
Το κράτος δικαίου συνδέεται με την ποιότητα της δημοκρατίας, ή καλύτερα με το θέμα του ορθού πολιτεύματος. Ο Αριστοτέλης όρισε μια για πάντα, και δικαιώθηκε από ιστορικής απόψεως, ποια είναι από φιλοσοφικής απόψεως τα ορθά πολιτεύματα. Πρόκειται για τα πολιτεύματα όπου η εξουσία, ανεξαρτήτως αν εξασκείται από έναν, από λίγους ή από πολλούς, εξασκείται προς χάριν της εξυπηρετήσεως του κοινού συμφέροντος. Όταν ο ένας, οι ολίγοι ή οι πολλοί ασκούν την εξουσία για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα έχουμε παρεκβάσεις ως προς τα ορθά πολιτεύματα. Η βασιλεία των πρώιμων κοινωνιών γίνεται τυραννία, η αριστοκρατία των αξίων πολιτών-ηγετών-υπηρετών του δήμου γίνεται ολιγαρχία και η δημοκρατία των ίσων και ισαξίων γίνεται οχλοκρατία. Αυτό το κοινό συμφέρον στις περισσότερες περιπτώσεις ανευρίσκεται και υπάρχει συμφωνία περί αυτού ανάμεσα στις κοινωνικές και πολιτικές ομάδες. Αλλά σε άλλες περιπτώσεις τα αντιτιθέμενα συμφέροντα δεν επιτρέπουν την συμφωνία. Ο Αριστοτέλης λύνει το πρόβλημα λέγοντας ότι στην κοινωνία δεν πρέπει οι πλούσιοι να είναι τόσο πλούσιοι και ισχυροί, ώστε να γίνονται αλαζόνες, ούτε οι πτωχοί να είναι τόσο πτωχοί, ώστε να άγονται και να φέρονται. Αυτός είναι ένας παγκόσμιος και διαχρονικός κανόνας προσεγγίσεως του ιδανικού καθεστώτος. Κοινωνική και πολιτική συναίνεση μπορεί να υπάρξει, όταν οι πλούσιοι δεν είναι τόσο πλούσιοι ώστε να κάνουν ό,τι θέλουν και όταν υπάρχει μέριμνα για τους πτωχούς, ώστε να μην εξαρτώνται από τους πλουσίους. Μια παράλληλη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη μεσαίας τάξεως, η οποία πάντα και σε κάθε περίπτωση έχει συμφέροντα μόνο σε ένα ελεύθερο δημοκρατικό πολίτευμα. Κινείται ανάμεσα στα μεγάλα συμφέροντα των ολίγων και στα μικρά συμφέροντα των πολλών, με τέτοιο τρόπο, ώστε να ισορροπεί τις αντιτιθέμενες επιδιώξεις των διαφόρων κοινωνικών ομάδων και να παραδειγματίζει με την ηθική πλευρά της διαγωγής των μελών της.

ΙΔΑΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ:
Κατά την γνώμη μας, στην σύγχρονη και μελλοντική εποχή ως ορθότερο πολίτευμα πρέπει να θεωρηθεί εκείνο, όπου οι πολίτες τοποθετούνται στις δημόσιες θέσεις χάρη στην αξία τους, χάρη σε δημοκρατικές διαδικασίες που προκύπτουν από την συμμετοχή ενεργών, καλώς πληροφορημένων και μορφωμένων πολιτών, οι οποίοι έχουν μεγαλώσει με τα πανανθρώπινα νάματα του κλασικού πνεύματος που γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα. Το σημερινό σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας σε όλον τον κόσμο, όπου μεγάλες μάζες αδαών, εξαρτημένων και εξαθλιωμένων πολιτών ψηφίζουν συχνά άχρηστους πολιτευομένους, οι οποίοι κληροδοτούν την εξουσία στους απογόνους τους, δεν πρέπει να θεωρείται ιδανικό ούτε αμιγώς δημοκρατικό. Πρόκειται για παρέκβαση, απόλυτη κατά την ταπεινή μου άποψη, της θεωρητικής αξιοκρατικής δημοκρατικής πολιτείας, η οποία θα πρέπει να χαρακτηρισθεί ως δημοκρατικοφανής ολιγαρχία. Σε μια ιδανική, μη ουτοπιστική και ρεαλιστική πολιτική κοινωνία ο ρόλος των εκλεγμένων πολιτικών ηγετών πρέπει να αποσκοπεί στην θέση οραμάτων και αξιών ενώπιον της κοινωνίας, στην κατάδειξη της ενότητας και επιρροής της πολιτικής κοινωνίας, στον εντοπισμό των ταλαντούχων, ικανών, αξίων, εναρέτων και αποτελεσματικών νέων ανθρώπων, για να στελεχώσουν τις κρατικές διοικητικές θέσεις, και στην καθαυτό αποτελεσματική διαχείριση και διοίκηση του κράτους χωρίς αυθαιρεσία και αλαζονεία της εξουσίας. Πρέπει να μην επιδιώκουν την εξουσία και να αναζητούν ευκαιρίες για να απομακρυνθούν απ’ αυτήν, και οι πολίτες να επιμένουν και να τους τοποθετούν στις κυβερνητικές θέσεις. Όμως, αναγνωρίζω ότι η φιλοδοξία του άρχειν είναι σε διάφορες περιπτώσεις θεμιτή. Αλλά η φιλοδοξία πρέπει να αποσκοπεί στην υπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και μόνο αυτού. Η φιλοδοξία αυτού του είδους πρέπει να στηρίζεται στην εγωτιστική συνειδητοποίηση της αξίας του εαυτού ως ικανού να προσφέρει δημιουργικό έργο χάριν του κοινού συμφέροντος και να μην στηρίζεται ποτέ σε οικονομικά συμφέροντα ή σε άλλες ταπεινές εξαρτήσεις.

Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ:
Το προτεινόμενο δημοκρατικό πολίτευμα δεν είναι ουτοπιστικό. Είναι ρεαλιστικό, αν και δύσκολα επιτυγχάνεται. Πάντως, οι 3 πολιτειακές εξουσίες, εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική, θα πρέπει να είναι απολύτως ανεξάρτητες και αλληλοελεγχόμενες, ώστε καμιά να μην έχει την δύναμη να επιβληθεί στις άλλες. Οι εκπρόσωποι των εξουσιών πρέπει να υπερέχουν ως προς τις αρετές, την γνώση, θεωρητική και πρακτική, και την πολιτική αποτελεσματικότητα. Ειδικότερα όσοι εκτίθενται με υποψηφιότητες στις βουλευτικές εκλογές πρέπει να αποτελούν ηθικά υποδείγματα για την νεολαία και για τους ψηφοφόρους. Οι εκπρόσωποι της δικαστικής εξουσίας πρέπει να έχουν πάντα κατά νουν ότι αυτοί είναι το τελευταίο εθνικό καταφύγιο των αδικούμενων πολιτών από την κατάχρηση της κρατικής εξουσίας, τις οχλοκρατικές επιδόσεις των διαφόρων συντεχνιών, και την διαβρωτική συμπεριφορά των μεγάλων διαπλεκομένων οργανωμένων συμφερόντων. Πρέπει να έχουν πάντα στον νου τους τα λόγια του Γερμανού μυλωνά προς τον Αυτοκράτορα «στο Βερολίνο συνεδριάζουν δικαστές»!
Επίσης, δεν μπορεί να υπάρξει κράτος δικαίου για όλους τους πολίτες, και για τους πτωχούς ακόμη, εάν η εκτελεστική και η νομοθετική εξουσία είναι ενωμένες. Σ’ αυτήν την περίπτωση, τα μεγάλα συμφέροντα ελέγχουν ευκολότερα την πολιτική ζωή και αδιαφορούν για τον απλό πολίτη. Τον προτιμούν αμόρφωτο, απλό καταναλωτή προϊόντων τα οποία κοπιά να αποκτήσει και αναλώνει την ζωή του σ’ αυτόν τον άπιαστο σκοπό. Και είναι άπιαστος, διότι του διαφημίζουν όλη και περισσότερο την αγορά προϊόντων, τα οποία ούτε χρειάζεται ούτε μπορεί να πληρώσει. Το πραγματικό κράτος δικαίου δεν πρέπει να συμπεριφέρεται μ’ αυτόν τον τρόπο.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ:
Μια άλλη κατεύθυνση των σύγχρονων κοινωνιών είναι ο έλεγχος των πληροφοριών και των μέσων μαζικής πληροφορήσεως και επικοινωνίας από τα οργανωμένα και διαπλεκόμενα συμφέροντα, τα οποία εκπροσωπούν τις δυνάμεις διατηρήσεως της κοινωνικής δομής. Αυτή είναι η άλλη συνισταμένη των σύγχρονων κοινωνιών, η οποία δεν συνάδει με το κοινό συμφέρον όλων των πολιτών. Στις ολοκληρωτικές κοινωνίες ο έλεγχος αυτός υπάρχει και ασκείται από την ηγετική τάξη.
Από ιστορική άποψη, το ολοκληρωτικό κράτος για διαφόρους αντικειμενικούς λόγους, που δεν είναι της παρούσης συζητήσεως, κρίνεται ως το χειρότερο δυνατόν για τα κοινά συμφέροντα μιας κοινωνίας πεπαιδευμένων πολιτών με έφεση προς την ελευθερία.
Όμως, είναι δυνατόν να έχει κάποια αποτελέσματα, όχι τα άριστα δυνατά, σε κάποιους καθυστερημένους λαούς της Ασίας που έχουν διαποτισθεί από τον λεγόμενο ασιατικό δεσποτισμό, από την φιλοσοφία του καθήκοντος προς την κρατική εξουσία, από τον θρησκευτικό φανατισμό, και έχουν αποξενωθεί από τα διδάγματα του Ελληνικού ανθρωπιστικού και ανθρωποκεντρικού πολιτισμού.
Είναι προς το συμφέρον της ευρύτερης κοινωνίας να μην ελέγχονται τα λεγόμενα ΜΜΕ, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, από ένα ολιγοπώλιο ή καρτέλ οικονομικών συμφερόντων, τα οποία κατευθύνονται προς τις δημόσιες προμήθειες και συντηρούνται από τα δημόσια έργα. Η πολιτική κοινωνία οφείλει να ελέγξει και να χειραγωγήσει την δύναμη των βαρόνων των μέσων. Νομίζω, ότι η πρόβλεψη ότι οι βαρόνοι των μέσων και των δημόσιων προμηθειών θα συνεχίσουν να ελέγχουν ή να προσπαθούν να ελέγξουν την πληροφόρηση, σε συνεννόηση με μια πολιτική τάξη, η οποία συνταυτίζει τα συμφέροντά της με τα δικά τους, είναι ασφαλής, αν και αυτό δεν συνάδει με τα εθνικά συμφέροντα.

ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΝΕΡΟ:
Ο έλεγχος της παραγωγής τροφίμων και των υδάτινων πόρων αναμένεται να είναι ένα ακόμη τεράστιο πρόβλημα των μελλοντικών κοινωνιών. Όπως και για το θέμα του κράτους δικαίου και του ελέγχου των πληροφοριών, πρόκειται για ένα πρόβλημα που τίθεται ήδη σήμερα, αλλά οι κλιματικές αλλαγές θα το κάνουν σίγουρα οξύτερο για πολλές περιοχές του πλανήτη μας. Ενώ στον πλούσιο βορρά η αγροτική παραγωγή αυξάνεται και βελτιώνεται, άγνωστο μέχρι πότε, εν τούτοις αυτό δεν συμβαίνει και στον υπόλοιπο κόσμο. Το πόσιμο ύδωρ σπανίζει σε πολλές περιοχές της Γης και εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι δεν βρίσκουν εύκολα νερό να πιουν ή και πεθαίνουν από δίψα. Πείνα και δίψα απειλούν μεγάλο αριθμό χωρών. Αυτός που ελέγχει τις παραγωγικές περιοχές και τις πηγές ύδατος, αυτός και θα κυριαρχήσει πολιτικώς στο μέλλον. Οι υπάρχουσες προβλέψεις αναφέρουν ότι τις επόμενες δεκαετίες ο έλεγχος του νερού θα είναι εξ ίσου σημαντικός με τον έλεγχο του πετρελαίου. Η αλλαγή του κλίματος προς το θερμότερο θα ερημοποιήσει μεγάλες εκτάσεις της Γης και θα ελαχιστοποιήσει τις πηγές πόσιμου ύδατος δεκάδων χωρών του τρίτου κόσμου.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΙΣΟΠΕΔΩΣΗ:
Εξ’ άλλου, η πολιτιστική ισοπέδωση απειλεί όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες. Το προς επιβολήν μοντέλο είναι το αμερικανικό πολυπολιτιστικό, αλλά στην ουσία του υπερκαταναλωτικό μοντέλο. Οι μέθοδοι επιβολής του είναι η νεανική μουσική, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, το αμερικανικό γλωσσικό ιδίωμα που προωθείται από την κινηματογραφική και τηλεοπτική βιομηχανία και η νεανική μόδα. Η αντίσταση πρέπει να θεωρηθεί επιβεβλημένη. Μόνες εστίες αντιστάσεως, που είναι ικανές να αντιμετωπίσουν την αμερικανικής προελεύσεως πολιτιστική και γλωσσική ισοπέδωση, είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελληνική γλώσσα και αρχαία γραμματεία. Εν τελευταία αναλύσει, είναι ο Ελληνικός πολιτισμός που βρίσκεται πίσω από την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης. Η ανάπτυξη εκπαιδευτικών διαδικασιών στην βάση της κλασικής ανθρωπιστικής παιδείας θα δώσει στην νεολαία όλου του κόσμου οράματα, αξίες και ιδανικά, ικανά να αντιμετωπίσουν το φάντασμα των ναρκωτικών και της πνευματικής ισοπεδώσεως.

ΑΝΕΡΓΙΑ:
Αποτελεί ανησυχητικό φαινόμενο η δυσκολία στην αντιμετώπιση της ανεργίας, φαινομένου που μέχρι σήμερα απειλούσε περισσότερο τους νέους και τις γυναίκες, αλλά πλέον θα αρχίσει να απειλεί μεγάλα στρώματα των αστικών πληθυσμών για λόγους που άπτονται της εξελίξεως της τεχνολογίας και της αναδιατάξεως των διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων. H αύξηση της ανεργίας και η εξαφάνιση πολλών καλοπληρωμένων και σταθερών θέσεων εργασίας οφείλεται σε τρεις αλληλοσυνδεόμενους παράγοντες.
Πρώτον, σε μακροπρόθεσμα μακροοικονομικά φαινόμενα, τα οποία δεν επιτρέπουν τον κατάλληλο ρυθμό αναπτύξεως, αλλά και στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών που βασίζονται στην τελευταία λέξη της επιστημονικής εξελίξεως, τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα την επανατοποθέτηση των επενδυτικών κεφαλαίων σε άλλα σημεία της παγκόσμιας αγοράς. Ολοένα και λιγότερες εταιρείες κυριαρχούν σε όλο και μεγαλύτερα τμήματα της παγκόσμιας αγοράς και σε διαφόρους τομείς, καθώς τα εθνικά σύνορα και οι εισαγωγικοί δασμοί καταπίπτουν, με αποτέλεσμα τις αλλαγές στις συνθήκες εργασίας και στους τόπους συγκεντρώσεως των επενδύσεων. Δεύτερον, η ακατάπαυστη εφαρμογή της τεχνολογικής εξελίξεως έχει αφανίσει θέσεις εργασίας και, εκ παραλλήλου, έχει μειώσει το επίπεδο διαβιώσεως των εργαζομένων, καθώς οι πολυεθνικές εταιρείες μετατοπίζουν από άποψη χώρου τις παραγωγικές τους δραστηριότητες.
Και τρίτον, οι εταιρείες επιδιώκουν πλέον σε ορισμένες βιομηχανικές χώρες, όπως οι Η.Π.Α., τις ανειδίκευτες και φτηνές θέσεις εργασίας, καθώς ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη δραστηριοτήτων αναπτύσσεται σε άλλες χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα, όπου η εργασία είναι εξειδικευμένη και φθηνή έως πάμφθηνη.
Όλες οι αντιφατικές τάσεις που σχετίζονται με την αναδιάταξη του παγκοσμίου κεφαλαίου και της ηλεκτρονικοποιημένης εργασίας οδηγούν στα ίδια συμπεράσματα για όλους τους εργαζομένους: ανεργία, υποαπασχόληση, μείωση της εξειδικευμένης εργασίας, μείωση αμοιβών. Πρόκειται για αλλαγές που οφείλονται στην εξέλιξη της τεχνολογίας, οι οποίες διαταράσσουν τους χώρους εργασίας και τις παραδοσιακές παραγωγικές και εργατικές συνθήκες. Δυστυχώς, παρά τις αρχικές προβλέψεις, η υψηλή τεχνολογία συμβάλλει στην καταστροφή περισσότερων θέσεων εργασίας απ’ όσες δημιουργεί ή θα δημιουργήσει. Η νέα τεχνολογία έχει λιγότερα εργοστασιακά τμήματα και λιγότερους εργάτες στις γραμμές παραγωγής. Η εξέλιξη αυτή αφορά τόσο τους απλούς εργάτες όσο και τους διευθυντές τους. Ο αυτοματισμός απαιτεί και λιγότερους εργάτες και λιγότερους διευθυντές.
Πρέπει να υπερβούμε την αντίληψη της πλήρους εργασιακής απασχολήσεως, κινούμενοι προς το αίτημα του ελεύθερου χρόνου δημιουργικής απασχολήσεως σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα βήματα προ αυτήν την κατεύθυνση είναι η μικρότερη εβδομάδα εργασίας, η ανάγκη περιορισμού των εργασίμων ωρών, οι ρυθμίσεις που θα αποτρέψουν την έξοδο των κεφαλαίων, η καθιέρωση της εκπαιδεύσεως ως δικαιώματος παρά ως προνομίου, η εξασφάλιση ενός σταθερού εισοδήματος για όλους όσους επιθυμούν να προσφέρουν στην κοινωνία, η θέσπιση νέων κινήτρων πέραν του κέρδους, η αναδιανομή του εργατικού φόρτου, η βελτιστοποίηση της οργανώσεως των δημόσιων υπηρεσιών με μείωση των υπαλλήλων και του κόστους συντηρήσεως του δημόσιου τομέα της οικονομίας και η αύξηση της ηλεκτρονικοποιήσεως των υπηρεσιών.
Γίνεται αντιληπτό ότι ομιλούμε για κάποια άλλη μορφή κοινωνίας. Ναι, ο σύγχρονος κόσμος θα μας οδηγήσει σε νέους τύπους κοινωνιών και οικονομιών. Μια νέα μορφή κοινωνίας θα ξεπροβάλλει μέσα από την κατάπτωση των σύγχρονων κοινωνιών. Θα είναι η υπερολιστική κοινωνία της συνυπάρξεως των αντιτιθέμενων συμφερόντων, της αμβλύνσεως των κοινωνικών διαφορών, της βελτιστοποιήσεως της διαχειρίσεως των κοινωνικών και ενεργειακών πόρων, του συνδυασμού ζην και ευ ζην, της διαρκούς εκπαιδεύσεως όλων των ανθρώπων, της διαρκούς επικοινωνίας μέσα από τα δίκτυα, της καλοπροαίρετης διεθνούς συνεργασίας. Αυτή η κατεύθυνση της πραγματικότητας έχει ήδη διαφανεί για όσους μπορούν να δουν πίσω από τα φαινόμενα. Αλλά συνυπάρχει με την τρέχουσα κατεύθυνση της εξειδικεύσεως και της απαιδείας, της κυριαρχίας ορισμένων συμφερόντων πάνω σε άλλα, της εντάσεως των κοινωνικών διαφορών, της πνευματικής αποβλακώσεως, της διατηρήσεως του νόμου της ζούγκλας, όπου ο ισχυρότερος εξοντώνει τον λιγότερο ισχυρό...

ΥΓΕΙΑ:
Όλοι συμφωνούν ότι κεφαλαιώδες είναι πλέον το θέμα της διατηρήσεως της υγείας του πληθυσμού και αποκαταστάσεώς της σε περίπτωση ασθενείας. Ο Παγκόσμιος οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι το ήμισυ του παγκοσμίου πληθυσμού, που σήμερα ανέρχεται σε περίπου 5,6 εκατομμύρια ανθρώπους, δεν έχει πρόσβαση στα σημαντικότερα φάρμακα, όπως είναι τα εμβόλια, τα αντιβιοτικά, τα αναλγητικά, για να μην μιλήσουμε για άλλα σύγχρονα φάρμακα, και περισσότερο από το ένα τρίτο των παιδιών όλης της Γης υποσιτίζονται. Πολλές τριτοκοσμικές κυβερνήσεις σπαταλούν λιγότερο από 1% του ακαθαρίστου εθνικού προϊόντος τους στην υγεία. Οι ελπίδες για βελτίωση της υγείας όλων των ανθρώπων προέρχονται από την έρευνα στο ανθρώπινο γονιδίωμα, ώστε να απομονωθούν οι γενετικές ρίζες πολλών ασθενειών και να επισημανθούν τα σχετικά γενετικά σημάδια, ώστε με το κατάλληλο διαιτολόγιο, την υποκατάσταση γονιδίων και άλλες ειδικές θεραπείες, να προληφθεί η εμφάνιση των ασθενειών αυτών.
Η μέθοδος «μετρήσεως του αποτελέσματος» (outcome measurement) χρησιμοποιεί τεράστιες βάσεις δεδομένων, ερευνώντας εκατομμύρια περιπτώσεις για να καθορίσει τι θεραπείες είναι αποτελεσματικότερες σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Η μέθοδος αυτή αναμένεται να ανοίξει τον δρόμο σε αποτελεσματικές και φθηνές μη δυτικού τύπου ιατρικές μεθόδους, που θεωρούνται εναλλακτικές ή συμπληρωματικές στην δύση.
Η δυνατότητα της μετρήσεως όλων των θεραπειών με την μέθοδο του αποτελέσματος και του κόστους, θα οδηγήσει σε θεραπείες με μεγαλύτερη ενότητα, θα φέρει μέσα στα επίσημα συστήματα υγείας περισσότερους τρόπους θεραπείας και θα επιτρέψει την αληθή σύγκριση όλων των ιατρικών θεραπειών, μειώνοντας το κόστος των συστημάτων υγείας. Δυστυχώς, αν και το λεγόμενο «μάνατζμεντ βάσει του αποτελέσματος» έχει διαδοθεί με ταχύτητα στις Η.Π.Α., ακόμη βρίσκεται στα σπάργανα στις άλλες χώρες. Τα λεγόμενα υπολογιστικά έμπειρα συστήματα βοηθούν τους ιατρούς και άλλους ειδικούς να προχωρήσουν ταχέως και αποτελεσματικώς σε αποφάσεις διαγνώσεως και θεραπείας, διακρίνοντας τις σπάνιες ασθένειες και τα διαφορετικά αλλά ομοιάζοντα σύνδρομα, ανακαλύπτοντας τις πλέον σύγχρονες θεραπείες που υπάρχουν στον κόσμο. Η διάδοση των έμπειρων συστημάτων θα βοηθήσει τον ιατρό στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, στην αρχική φάση της ασθένειας. Σημειώστε ότι όχι μόνο είναι αποτελεσματικότερη η έγκαιρη θεραπεία, αλλά είναι και πολύ φθηνότερη.
Τα μισά προβλήματα υγείας οφείλονται στην συμπεριφορά (κάπνισμα, κατάχρηση στο οινόπνευμα, κακή δίαιτα). Η πλειονότητα των υπολοίπων οφείλεται σε περιβαλλοντικά προβλήματα (μόλυνση, ανασφαλείς συνθήκες εργασίας, τροχεία ατυχήματα). Εξυπακούεται ότι πρόκειται για προλήψιμες ασθένειες. Απαιτείται η σωστή προπαγάνδιση και ενημέρωση στο θέμα της συμπεριφοράς και η μεγίστη φροντίδα του περιβάλλοντος και των ασφαλών συνθηκών εργασίας και οδηγήσεως. Μ’ αυτόν τον τρόπο η εξοικονόμηση πόρων θα ήταν τεράστια.
Η τεχνική εξέλιξη και πρόοδος στα θέματα υγείας θα έχει ως σημαντικό αποτέλεσμα όχι την ανακάλυψη νέων ιατρικών τεχνικών, αλλά την αποτελεσματικότερη χρήση των υπαρχουσών τεχνικών. Επίσης, ένα άψογο, αποτελεσματικό σύστημα υγείας είναι δυνατόν να υπάρξει σε κάθε χώρα, εάν μειωθούν κατά δραστικό τρόπο οι θέσεις των διοικητικών υπαλλήλων προς χάριν της αυξήσεως των ιατρών, του νοσηλευτικού και του τεχνολογικού προσωπικού, γεγονός που θα μπορούσε να επιτρέψει σε όλα τα μεγάλα νοσοκομεία να λειτουργούν σε 24ωρη βάση χωρίς καθόλου ουρές και με μικρό κόστος. Εξυπακούεται ότι θα ορθολογικοποιηθεί το κοστολόγιο των ιατρικών πράξεων που πληρώνουν τα ασφαλιστικά ταμεία και αυτά με την σειρά τους θα πρέπει να ανασυνταχθούν στην βάση της προτάσεως του Συνδέσμου Επιστημονικού Προβληματισμού, που εκφράσθηκε με την μελέτη των κ.κ. Ανδρέα Εμμανουήλ και Γεωργίου Μάρδα και που συνοψίζεται ως εξής: Παροχές στην βάση αναλογιστικής μελέτης για τους νέους εργαζομένους. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ: Ο έλεγχος της τεχνολογίας από τις κυβερνήσεις είναι μια άλλη κατεύθυνση της πραγματικότητας με ανάπτυξη προς το μέλλον. Όμως, θεωρώ ως κρίσιμο ήδη από σήμερα το ζήτημα της κρυπτογραφίας στην ηλεκτρονική επικοινωνία, την οποία η αμερικανική κυβέρνηση επιδιώκει να περιορίσει με νόμους, το ζήτημα του ελέγχου ή μη του άναρχου παγκόσμιου δικτύου Ίντερνετ, και τον έλεγχο της γενετικής μηχανικής και των νανομηχανών. Η ανάπτυξη των ηλεκτρονικών δικτύων οδηγεί σε μια νέα παράλληλη προς την συνήθη πραγματικότητα. Η κρυπτογράφηση με βάση την θεωρία των πολύ μεγάλων αριθμών είναι σε θέση να αποθαρρύνει τις όποιες εξουσίες να παρακολουθούν τους πολίτες. Γι’ αυτό και εμφανίσθηκε το πρόβλημα με τον περιορισμό στην διάδοση των αλγορίθμων κρυπτογραφήσεως πέραν κάποιου αριθμού μπιτς. Όμως, οι ασφαλείς πληροφορίες είναι αναγκαίες για κάθε σύγχρονη επιχείρηση.
Ο περιορισμός στην κρυπτογράφηση ευνοεί μόνο τις περίεργες εξουσίες και τους οικονομικούς ανταγωνιστές και ελάχιστα μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, δικαιολογία που χρησιμοποιείται για την εφαρμογή αυτών των περιορισμών.
Ο έλεγχος της γενετικής μηχανικής και της βιοτεχνολογίας είναι ένας άλλος κρίσιμος παράγων. Πρόκειται για επιστήμες και τεχνολογίες, οι οποίες εξελίσσονται με ξέφρενους ρυθμούς, ταχύτερους από τη ικανότητα των κοινωνιών να τις παρακολουθούν και να προσαρμόζονται σ’ αυτές. Χρήσιμες γι την βελτίωση κάποιων τροφίμων και την αντιμετώπιση κάποιων ασθενειών, είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Για παράδειγμα, τι θα γίνει εάν επιτευχθεί ο ανθρώπινος κλωνισμός; Είναι επιτρεπτό να φτιάξουμε τον «υπεράνθρωπο»; Ένας ναζί θα έλεγε ανεπιφυλάκτως, ναι. Αμφιβάλλουμε όμως πολύ εάν αυτή θα μπορούσε να ήταν μια λογική απάντηση.

ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ:
Ο πλέον κρίσιμος επιστημονικός παράγοντας είναι η ανάπτυξη της επιστήμης της νανοτεχνολογίας, της νεογέννητης επιστήμης του μεγέθους του δισεκατομμυριοστού του μέτρου, η οποία ασχολείται με μηχανές απειροελαχίστου μεγέθους από 1 έως 100 νανόμετρα. Μόνο έτσι θα κατασκευασθούν νέα φάρμακα και νέες θεραπείες επισκευής των προβληματικών κυττάρων, καταστροφής ορισμένων ιών, κατασκευής κάποιων πρωτεϊνών και ενζύμων, θα δημιουργηθούν νέοι τρόποι φαρμακευτικής έρευνας πέραν από τις τεχνικές της δοκιμής και του σφάλματος, θα χρησιμοποιηθούν βακτηρίδια να εκτελέσουν κάποιες συγκεκριμένες ενέργειες και πολλά άλλα.
Η νανοτεχνολογία περιλαμβάνει αποθήκευση πληροφοριών, μεταβίβαση ηλεκτρικών σημάτων, μετατροπή ηλιακού φωτός σε ηλεκτρισμό, μεταφορά ηλεκτρισμού με ειδικά καλώδια σε τεράστιες αποστάσεις χωρίς απώλειες, μετατροπή αυτού του ηλεκτρισμού σε αποθηκευμένη χημική ενέργεια σε συσσωρευτές του 21ου αιώνα και πολλά άλλα.
Έχει πλέον αρχίσει να ωριμάζει η άποψη ότι τα προβλήματα των επόμενων 50 ετών είναι τέτοιας μορφής και εντάσεως, ώστε μόνο με την ανάπτυξη της επιστήμης της νανοτεχνολογίας και των υπολοίπων συναφών επιστημών μπορεί να βρεθούν ρεαλιστικές λύσεις.

Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΑΣ ΤΑΞΕΩΣ:
Οι επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις θα είναι σε θέση να υποστηρίξουν την επιβίωση ενός αυξανόμενου υπό κοινωνική περιθωριοποίηση πληθυσμού. Η φυσική επιβίωση των ανθρώπων που συγκαταλέγονται στις μεσαίες τάξεις δεν πρόκειται να συνυπάρξει με την διατήρηση της κοινωνικής τους υποστάσεως. Η γνώση θα συγκεντρωθεί σε μια πραγματικά άρχουσα τάξη των ανεπτυγμένων κρατών, στις οποίες λίγο-πολύ θα συνεχισθεί ο ίδιος τρόπος ζωής. Αλλά οι περιθωριοποιημένοι θα υποφέρουν, λιγότερο πάντως απ’ ό,τι ο υπόλοιπος κόσμος στις φτωχές χώρες του τρίτου κόσμου.
Πρέπει να θεωρείται ως αναμφισβήτητη άποψη ότι η τυχόν καταστροφή της μεσαίας κοινωνικής τάξεως στον δυτικό κόσμο θα συμπαρασύρει μαζί της τόσο το πολίτευμα της έμμεσης δημοκρατίας όσο και το υπάρχον καθεστώς του κράτους δικαίου. Το δημοκρατικό πολίτευμα που έχει επικρατήσει στις χώρες της Δύσεως κατά τον 20ό αιώνα, είναι συναρτάται με την ύπαρξη μεγάλων στρωμάτων μεσαίας κοινωνικής και οικονομικής δυνάμεως. Η καταστροφή αυτών των στρωμάτων μόνο σε θνήσκουσες δημοκρατίες τύπου Βαϊμάρης μπορεί να οδηγήσει.
Δεν χωρεί αμφιβολία ότι υπάρχει μια αυξανόμενη μάζα ανθρώπων, των οποίων η καθημερινή ζωή δεν είναι θέμα ποιότητας και τρόπου ζωής, αλλά προβληματικής επιβιώσεως. Κάθε χρόνος που θα περνά, το δράμα τους θα μεγαλώνει κατά σταθερό τρόπο.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ:
Θα λύσει ο άνθρωπος τα προβλήματά του; Υπάρχει αμφιβολία για το πόσο ακόμη μπορεί να αντέξει ο πλανήτης πριν καταρρεύσει η ισορροπία των έμβιων και άβιων στοιχείων του. Ένας τεράστιος αριθμός ειδών έχει ήδη εξαφανισθεί και ένας επίσης μεγάλος αριθμός ειδών πρόκειται να οδηγηθεί στην εξαφάνιση. Εκτός από σχετικώς περιορισμένες περιοχές, όλη η επιφάνεια της Γης μέχρι τα βάθη μερικών εκατοντάδων μέτρων, καθώς και όλη η ατμόσφαιρα από πάνω μας και όλες οι μορφές ζωής θα υποστούν μεγάλες επιπτώσεις από την ανθρώπινη δραστηριότητα μέχρι σημείου προβληματικής επιβιώσεως. Η κατάσταση θα είναι κρίσιμη για την ευημερούσα κατηγορία ανθρώπων και καταστροφική για τους υπόλοιπους. Κανένα ουσιαστικό μέτρο δεν λαμβάνεται για την υποκατάσταση του πετρελαίου με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όχι τουλάχιστον στο σημείο που θα έπρεπε εν όψει των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε.
Είναι τρέχουσα και κοινώς αποδεκτή η άποψη ότι μόνο η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να βελτιώσει την ζωή των ανθρώπων. Υπάρχουν διάφορα επιστημονικά σενάρια για την τύχη της παγκόσμιας αναπτύξεως. Το αναπτυξιακό σενάριο του Στιούαρτ Μπραντάλανσντ είναι το πλέον αισιόδοξο που υπάρχει στον κόσμο. Κατ’ αυτό, με έναν δείκτη ετήσιας αναπτύξεως της παγκόσμιας οικονομίας στο 3,5%, ποσοστό που είναι οικολογικώς ανεκτό και που αφορά όλες τις περιοχές του πλανήτη, είναι δυνατό. Όμως, για να πραγματοποιηθεί, απαιτούνται μείζονες αλλαγές σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο που είναι δύσκολο έως απίθανο να συμβούν.
Στις λύσεις του προβλήματος, που είναι δυνατόν να επιτευχθούν χωρίς μεγάλο κόστος και αντιδράσεις, πρέπει να συγκαταλεχθούν η σημασία στην ποιότητα των παραγομένων αγαθών με χαμηλό κόστος και η συνεχής μάθηση με τον θεσμό της δια βίου παιδείας. Πρόκειται για αξίες κλειδιά του μελλοντικού κόσμου και της μελλοντικής παγκόσμιας οικονομίας. Βρισκόμαστε στην λεγόμενη πληροφοριακή κοινωνία τρίτου κύματος. Μπορούμε πλέον να κάνουμε πολλά περισσότερα με πολύ λιγότερα. Δυστυχώς, αν και αυτό συμφέρει από πολλές απόψεις, εν τούτοις δημιουργεί πολλές κοινωνικές παρενέργειες, όπως είναι η τεχνολογική και η δομική ανεργία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:
Αναφερθήκαμε στα περισσότερα μεγάλα κοινωνικά και πλανητικά προβλήματα, που έχουν ήδη αναφανεί και θα απασχολήσουν πολύ έντονα τις μελλοντικές γενεές. Κάναμε ήδη προτάσεις για την υπέρβαση ορισμένων από αυτά. Εν κατακλείδι οφείλουμε να προσπαθήσουμε να τα ιεραρχήσουμε, ασχέτως του ότι όλα είναι αλληλένδετα.
Στην αρχή ξεκαθαρίσαμε τα προβλήματα από την πλανητική σκοπιά: Περιβάλλον, ενέργεια, τρίτος κόσμος, διάστημα σε ίση μοίρα. Πρέπει τώρα να προσεγγίσουμε αναλόγως τα προβλήματα από την κοινωνική σκοπιά. Με κάποια δόση αυθαιρεσίας, ας αναφέρουμε 4 προβλήματα ζωτικής σημασίας από το οπτικό πρίσμα του μέσου πεπαιδευμένου κοινωνικού ανθρώπου. Αυτά θα πρέπει να είναι α) η χρήση της ηλιακής ενέργειας σε μαζική κλίμακα προς υποκατάσταση του πετρελαίου και της πυρηνική ενέργειας σχάσεως, β) η διασφάλιση της υγείας του πληθυσμού, γ) η διασφάλιση του κράτους δικαίου και της εφαρμογής και τηρήσεως του διεθνούς δικαίου και δ) η αντιμετώπιση της ανεργίας. Υπό το πρίσμα του κατοίκου μίας φτωχής τριτοκοσμικής χώρας οι προτεραιότητες αλλάζουν: Πρέπει να τίθενται ως εξής: α) Έλεγχος γεννήσεων, β) διατήρηση δασών και καθαρών υδάτων, γ) αξιοποίηση οικολογικών πηγών ενέργειας και δ) οικονομική ανάπτυξη. Είναι φανερό ότι οι προτεραιότητες διαφέρουν. Αλλά, εάν δούμε όλα τα προβλήματα όπως τίθενται, δηλαδή με έναν συνολικό υπερολιστικό τρόπο, με την αυτονομία τους και με την αλληλεπίδρασή τους στα πλαίσια της γαίας, θα συνειδητοποιήσουμε ότι μάλλον όλα πρέπει να αντιμετωπισθούν μαζί. Το αίτημα για μια νέα μορφή κοινωνίας, εθνικού και παγκοσμίου επιπέδου, βρίσκεται πίσω απ’ αυτήν την θεώρηση των πραγμάτων. Ας προχωρήσουμε λοιπόν την επιστημονική έρευνα προς αυτήν την κατεύθυνση.-

ΟΛΩΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • 1. Stanley Aronowitz & William DiFazio, «ΤHE JOBLESS FUTURE», University of Minnesota Press,1994.
  • 2. «The Future of Healthcare» Joe Flower, Encyclopedia of the Future, Macmillan and Company, 1996.
  • 3. «SCANNING THE FUTURE: A Long-term Study of the World Economy 1990-2015», Dutch Central Planning; SDU Publishers, 1992.
  • 4. «A LOOK INTO THE FUTURE: THE 2020 ORGANIZATION» by John E. Jones, Organizational Universe Systems, and Robin Reid, Reid Moomaugh & Associates.
  • 5. «The House Republican Plan for a Better American Future», April/May 1995.
  • 6. «THE ENDS OF THE EARTH: A Journey at the Dawn of the 21st Century», Robert D. Kaplan; Random House, 1996.
  • 7. «People: Our Focus for the Future. A Strategy to 2010. Education, Culture and Employment», Government of the Northwest Territories, Canada, 1996.
  • 8. «Using Scenarios to Navigate the Future», by Peter Schwartz, Global Business Network, 1995.
  • 9. R. E. Smalley Presentation, «NANOTECHNOLOGY AND THE NEXT 50 YEARS», University of Dallas - Board of Councilors, December 7, 1995.
  • 10. "If you want to predict the future, you must invent it." World Future Society, Huntsville Chapter, 1996.
  • 11. «Υπερολισμός. Από την Επιστήμη στην Φιλοσοφία και από την Φιλοσοφία στην Επιστήμη», Μιχάλης Δ. Ρέλλος, Αθήνα, 1987.
  • 12. «Το Ταξίδι της Γνώσης-Η Θεωρία του Ολισμού», Μιχάλης Δ. Ρέλλος, Αθήνα, 1986.
  • 13. Μιχάλη Ρέλλου, ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, τεύχος 1, Ιούνιος 1990, «Τα ηθικά προβλήματα της επιστήμης του κοντινού μέλλοντος» και τεύχος 8, Δεκέμβριος 1993, «Αρχαία Ελληνικά, η γλώσσα των μελλοντικών διαστημικών κοινωνιών».
  • 14. Μπουροδήμος Ευστάθιος «Περιβάλλον και Ανάπτυξη», Αξιωτέλης, 1990.
  • 15. Mάρδας Γεώργιος, ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, τεύχος 1, Ιούνιος 1990, «Οικονομική της Υγείας και της Διατροφής». Tεύχος 8, Δεκέμβριος 1993, «Σύγκριση των αγορών υλικών αγαθών και υπηρεσιών στον τομέα της υγείας και στον υπόλοιπο τομέα της κοινωνικο-οικονομικής δράσης».
  • 16. Ανδρέα Εμμανουήλ, ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, τεύχος 2, Δεκέμβριος 1990 «Διαστημικό Δίκαιο: Φιλοσοφική θεώρηση ή θετικό δίκαιο;» και τεύχος 8, Δεκέμβριος 1993, «Η περιβαλλοντική πολιτική ως μόνη πρακτική μετάβασης στο περί δικαίου αίσθημα και την ηθική στη διάσταση του κοσμικού διαστήματος».
  • 17. Ανδρέα Εμμανουήλ και Γεωργίου Μάρδα, ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, τεύχος 7, Ιούνιος 1993, «Σκέψεις για οριστική λύση του προβλήματος της κοινωνικής ασφαλίσεως στην Ελλάδα με θεσμικές και δομικές αλλαγές στο σύστημα».
  • 18. Αριστοτέλους «Πολιτικά».

Η εργασία αυτή αποτελεί την ανακοίνωση του συγγραφέα της Μιχαήλ Δ. Ρέλλου προς το Σεμινάριο του Συνδέσμου Επιστημονικού Προβληματισμού με θέμα «Ο ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ», που πραγματοποιήθηκε την 16/12/1996 στο Αμφιθέατρο του Πρωτοδικείου Αθηνών (τέως Σχολή Ευελπίδων).


Για επικοινωνία και συζήτηση στείλτε μήνυμα στην διεύθυνση: mrellos@rellos.com

©ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, Μιχαήλ Δ. Ρέλλος, 1997-1998